Erfbelasting en schenkbelasting in Spanje: hoe werkt het?

19.05.2025
551 Bekeken

Erfbelasting en Schenkbelasting in Spanje: Hoe Werkt Het?

Wanneer u te maken krijgt met een erfenis of schenking, komen er veel emoties én praktische zaken op u af. Zeker als er buitenlands vermogen in het spel is, bijvoorbeeld als u een woning in Spanje bezit, of er als Nederlander woont, rijst de vraag: hoe werkt erfbelasting en schenkbelasting in Spanje? In dit uitgebreide artikel bieden wij helderheid over de Spaanse regels rondom erfbelasting (Impuesto sobre Sucesiones y Donaciones, afgekort ISD) en schenkbelasting, leggen we uit hoe deze belastingen zijn opgebouwd, welke vrijstellingen en tarieven gelden, wat de relevante jurisdicties zijn, en welke administratieve stappen u moet nemen. We vergelijken bovendien de situatie met Nederland, bespreken veelgemaakte fouten, en geven voorbeelden ter verduidelijking.

Inhoudsopgave

Basisbegrippen: Erfbelasting en Schenkbelasting in Spanje
Toepasselijkheid: Wie Moet Betalen?
Structuur, Tarieven en Tariefgroepen
De Rol van de Autonome Regio’s in Spanje
Vrijstellingen en Kortingen op de Belastingen
Internationale Aspecten: Dubbelbelasting en Nederlandse Regels
Administratieve Procedure en Formaliteiten
Praktische Voorbeelden
Veelgemaakte Fouten en Hoe Deze te Voorkomen
Advies voor Optimale Structurering
Conclusie

1. Basisbegrippen: Erfbelasting en Schenkbelasting in Spanje

Laten we beginnen met de basis. Erfbelasting en schenkbelasting worden in Spanje gezamenlijk geregeld in de Ley del Impuesto sobre Sucesiones y Donaciones (ISD). Dit betekent dat zowel erfgenamen als begunstigden van een schenking belastingplichtig zijn bij het verkrijgen van vermogen wegens overlijden of schenking.

Wat is Erfbelasting?

Erfbelasting (Impuesto sobre Sucesiones) is de belasting die wordt geheven op de verwerving van goederen of rechten krachtens nalatenschap, erfstelling, legaat of enig andere titel van mortis causa (door overlijden).

Wat is Schenkbelasting?

Schenkbelasting (Impuesto sobre Donaciones) is de belasting die wordt geheven op de overdracht van vermogen tijdens het leven van de schenker (inter vivos) zonder dat daar een tegenprestatie tegenover staat.

Beide belastingen zijn dus gericht op het bestraffen van het gratis verwerven van kapitaal (vermogen dat niet door arbeid of investering is verkregen). De ISD kent specifieke wetsartikelen en percentages, en is sterk gereguleerd.

Wat wordt belast?

Onroerend goed in Spanje, zoals een huis of appartement
Kapitaal op Spaanse (en, afhankelijk van de situatie, buitenlandse) bankrekeningen
Aandelen in Spaanse bedrijven
Voertuigen en overige waardevolle bezittingen

Let op: De ISD-basis verschilt van andere landen. In Spanje wordt gekeken naar de waarde van de ontvangen goederen, niet naar de waarde van de nalatenschap als geheel.

2. Toepasselijkheid: Wie Moet Betalen?

Wie is nu precies belastingplichtig in Spanje, en wanneer? Dit is afhankelijk van verschillende factoren zoals woonplaats, nationaliteit en de ligging van het vermogen.

Een overzicht:

Residenten:
- Spaanse belastingresidenten zijn belastingplichtig over alle wereldwijde erfenissen en schenkingen. Ze moeten dus ISD betalen wanneer zij erfgenaam of begunstigde zijn, ongeacht waar het vermogen zich bevindt.
Niet-residenten:
- Niet-residenten betalen ISD over het aldaar in Spanje gelegen vermogen dat zij verkrijgen uit een erfenis of schenking. Dus, als u als Nederlander een huis bezit in Spanje en uw kinderen (in Nederland) erven het na uw overlijden, dan zijn zij alsnog ISD-plichtig in Spanje voor het huis.
Schenkingen onder levenden:
- Als u als niet-resident aan een andere niet-resident een Spaans onroerend goed schenkt, is er Spaanse schenkbelasting verschuldigd.

Kernpunt: De ISD volgt het principe van het Spaanse vermogen én de fiscale woonplaats van de verkrijger.

Uitzonderingen en verdragen

Spanje heeft geen bilateraal verdrag met Nederland specifiek voor erf- en schenkbelasting. Er kan daarom sprake zijn van dubbele belasting (zowel in Spanje als in Nederland belasting verschuldigd) of juist geen belasting geheven (door vrijstellingen in beide landen). Hier komen we later uitgebreid op terug.

3. Structuur, Tarieven en Tariefgroepen van de Spaanse ISD

De ISD kent een nogal complexe structuur met progressieve tarieven en talloze tarieven en kortingen, afhankelijk van de relatie tot de overledene (of schenker), het soort vermogen, de regio en soms zelfs de leeftijd van de begunstigde. We belichten de kernonderdelen:

Belastbare grondslag

Over het algemeen geldt: de waarde van het verkregen Spaanse vermogen, verminderd met eventuele schulden en lasten die aan deze goederen zijn verbonden (zoals een hypotheek).

Tariefgroepen

Het Spaanse systeem hanteert vier verwantschapsgroepen, ieder met eigen vrijstellingen en tarieven:

Groep I: Afstammelingen en geadopteerden jonger dan 21 jaar
Groep II: Afstammelingen en geadopteerden van 21 jaar en ouder, echtgenoten, ouders en adoptanten
Groep III: Broers, zussen, ooms, tantes, neven, nichten, schoonouders, schoonzonen, -dochters, etc.
Groep IV: Overige (zoals vrienden of verre kennissen)

Standaard tarieven (Nationale regelgeving)

Bij gebreke van specifieke regionale regelgeving, gelden de nationale tarieven. Het tarief is progressief, loopt op met de waarde van het verkregen vermogen:

Belastbare grondslag (€)	Tarief (%)
0 - 7.993	7,65%
7.993 - 31.956	7,65% - 10,2%
31.956 - 79.881	10,2% - 15,3%
79.881 - 239.389	15,3% - 21,25%
239.389 - 398.777	21,25% - 25,5%
398.777 - 797.555	25,5% - 29,75%
797.555 - 1.595.111	29,75% - 34%
1.595.111 en daarboven	34%

Na toepassen van het bovengenoemde tarief wordt er vervolgens een correctiefactor toegepast, afhankelijk van de mate van verwantschap.

Correctiefactoren

Voor elk tarief geldt een multiplier op basis van de verwantschap en het reeds bestaande vermogen van de verkrijger in Spanje:

Groep I: factor 1,0 tot 1,2
Groep II: factor 1,0 tot 1,2
Groep III: factor 1,5882 tot 1,9346
Groep IV: factor 2,0 tot 2,4

Hoe verder je verwant bent, hoe hoger de belastingdruk.

Specifieke situaties

Denk hierbij bijvoorbeeld aan schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik of het verkrijgen van onroerend goed met bijzondere lasten. In die gevallen kan een klein deel van de waarde onbelast blijven of tegen een ander percentage worden belast.

4. De Rol van de Autonome Regio’s in Spanje

Spanje bestaat uit 17 autonome regio’s, die elk het recht hebben eigen fiscale regels te stellen, óók voor erfbelasting en schenkbelasting.

Regionale verschillen, grote gevolgen

De tarieven, vrijstellingen en aftrekposten kunnen in de praktijk sterk verschillen per regio. De autonome regio’s Madrid, Andalusië, Valencia, Catalonië, de Balearen en de Canarische Eilanden zijn voorbeelden waar afwijkende regels en hoge vrijstellingen gelden. In Madrid bijvoorbeeld kan de erfbelasting in veel gevallen zelfs 99% worden verminderd.

Waar gelden de regionale regels?

Of u van deze regionale voordelen gebruik kunt maken, hangt af van de woonplaats van de overledene (erfbelasting) of schenker (schenkbelasting) én/of van het onroerend goed indiende verkrijger zelf Spaans resident is. Sinds diverse uitspraken van Europese gerechtshoven mogen niet-residenten dezelfde voordelen genieten als residenten, mits ze EU/EER-burger zijn.

Ben je niet-resident en woon je in de EU/EER? Dan heb je recht op dezelfde kortingen als lokale residenten.
Buiten de EU/EER (bijvoorbeeld Zwitserland of VK na Brexit)? Dan geldt meestal het nationale tarief, zonder regionale voordelen.

Voorbeeld: Madrid

In Madrid kan een kind dat van zijn ouder erft, rekenen op een korting van maar liefst 99% op het uiteindelijke belastingbedrag. Bij een erfenis van €500.000, zou dat normaal ruim €110.000 Spaanse erfbelasting betekenen, maar door de korting bedraagt de uiteindelijke heffing slechts €1.100!

Belangrijke constatering

Wie een huis bezit in Spanje en erft, of schenkt, doet er dus goed aan te onderzoeken welke regioregels van toepassing zijn. Dit kan het verschil maken tussen wél of nauwelijks belasting betalen.

5. Vrijstellingen en Kortingen op de Belastingen

Vrijstellingen vormen een belangrijk middel om erf- en schenkbelasting te beperken, vooral binnen families. Iedere autonome regio heeft de bevoegdheid aanvullende of aanvullende vrijstellingen te geven, maar de basisvrijstellingen zijn als volgt:

Nationale vrijstellingen

Kinderen jonger dan 21 jaar: maximaal €47.859 (per persoon)
Kinderen van 21 jaar en ouder, echtgenoten, ouders: €15.957
Groep III (broers, zussen, ooms, tantes, enz.): €7.993
Groep IV (overige verwanten, vrienden enz.): Geen vrijstelling

Boven deze bedragen wordt de verkregen waarde progressief belast.

Extra vrijstellingen per regio

Diverse regio’s bieden (veel) hogere vrijstellingen. In Andalusië is bijvoorbeeld de vrijstelling voor kinderen en partners opgelopen tot boven de €1.000.000, terwijl Catalonië aanvullende vrijstellingen geeft voor de eerste woning. Raadpleeg altijd de laatste regelgeving van de regio van het Spaanse bezit.

Vrijstelling voor de hoofdwoning

Voor de gezinswoning geldt vaak een extra belastingvermindering tot 95% van de waarde, beperkt tot bepaalde maxima, en doorgaans alleen als de verkrijger er zelf woont en deze woning niet direct verkoopt na de overdracht. Deze regeling is vooral voordelig voor erfgenamen of kinderen.

Bedrijfs- of bedrijfsbezitvrijstelling

Voor familiebedrijven (empresa familiar) bestaan aparte faciliteiten, mits aan specifieke voorwaarden wordt voldaan (zoals actieve bedrijfsvoering, aandelenbezit, en zeggenschap). Deze vrijstelling kan oplopen tot 95% van de bedrijfswaarde.

Personen met een handicap

Voor mensen met een erkende handicap (fysiek of psychisch) zijn vaak additionele extra’s mogelijk, soms tot €47.859 of €50.000.

6. Internationale Aspecten: Dubbelbelasting en Nederlandse Regels

Zowel Nederland als Spanje heffen erf- en schenkbelasting, maar er bestaat geen bilateraal verdrag tussen beide landen om dubbele belasting te voorkomen. Dit leidt vaak tot verwarring en (mogelijke) dubbele heffing. Hoe werkt dit in de praktijk?

Erfbelasting bij overlijden van een Nederlandse (ex-)resident

Het wereldvermogen valt in principe in de Nederlandse erfbelasting wanneer de overledene ten tijde van overlijden inwoner van Nederland was, of maximaal 10 jaar daarvoor is geëmigreerd (tienjarenregeling).
Spanje heft erfbelasting over aldaar gelegen Spaanse goederen (zoals het vakantiehuis).
In Nederland bestaat een unilaterale vermindering voor buitenlandse erfbelasting. Erfgenamen kunnen de in Spanje betaalde ISD in mindering brengen op de in Nederland verschuldigde belasting over hetzelfde deel van het vermogen.

Dubbele belasting voorkomen

Om dubbele belasting te voorkomen, kunnen erfgenamen in Nederland een verzoek indienen tot verrekening van de in Spanje betaalde erfbelasting, beperkt tot het Nederlandse tarief. Het praktische resultaat: als in Spanje méér belasting is betaald dan in Nederland verschuldigd zou zijn, kan het meerdere niet worden verrekend of teruggegeven.

Schenkbelasting

Nederland kent de vijfjarenregeling voor schenkingen: een schenker die binnen vijf jaar voor de schenking Nederlander was of er woonde, valt onder de Nederlandse schenkbelasting – waar ook ter wereld hij zich daarna bevindt.
Spanje heft schenkbelasting over Spaans gelegen onroerend goed, ongeacht woonplaats van schenker of begunstigde.
Ook hier bestaat de mogelijkheid tot verrekening van dubbele belasting, maar enkel zo ver als het Nederlandse tarief reikt.

Praktisch aandachtspunt

Het begrip ‘woonplaats’ is in beide landen een feitelijk begrip, maar de criteria kunnen verschillen. Advies: laat bij twijfel de situatie vooraf toetsen door een fiscaal jurist met internationale ervaring.

7. Administratieve Procedure en Formaliteiten

Bij een overlijden of schenking ontstaat, naast het emotionele aspect, een ingewikkeld administratief traject in Spanje. Hieronder volgt de procedure stap voor stap:

Na overlijden (erfenis):

Overlijdensakten aanvragen in het land waar het overlijden plaatsvond, en laten legaliseren/apostilleren voor gebruik in Spanje.
Vaststellen van het Spaanse vermogen: Inventarisatie (notariële akte, eigendommen, bankrekeningen, aandeelbewijzen, etc.).
Opstellen van de erfgenamenakte (‘escritura de adjudicación de herencia’) bij een Spaanse notaris, indien er onroerend goed betrokken is.
Indienen van de aangifte erfbelasting (Modelo 650 of 660) binnen zes maanden na overlijden (termijn kan één keer worden verlengd met zes maanden, mits tijdig aangevraagd).
Betalen van de ISD aan de Spaanse belastingdienst (Agencia Tributaria/Aeat).
Registratie van onroerend goed op naam van de erfgenamen door de Spaanse notaris bij het kadaster (Registro de la Propiedad), na overlegging van bewijs van betaling van erfbelasting.

Bij een schenking:

Opstellen van een schenkingsakte indien het onroerend goed betreft of een grote schenking op papier.
Indienen van aangifte schenkbelasting (Modelo 651) binnen dertig dagen na de schenkingsdatum.
Betaling en registratie bij de Spaanse fiscus.
Aanpassing van het eigendomsregister, indien onroerend goed is geschonken.

Benodigde documenten:

Overlijdensakte (apostille & vertaling)
Testament (Spaanse of Nederlandse notaris)
ID-kaarten, NIE-nummers, paspoorten
Kadastrale gegevens woning of bewijs van Spaanse bankrekeningen
Fiscale waardering van het vermogen

Tip: De procedure kan snel ingewikkeld worden, vooral bij onroerend goed of internationale erfgenamen. Raadpleeg altijd een lokale notaris of gestor (administratief jurist).

8. Praktische Voorbeelden

De regels zijn complex. We illustreren de praktijk aan de hand van enkele scenario’s:

Voorbeeld 1: Nederlandse resident erft huis in Spanje

Jan, 64 jaar en inwoner van Nederland, overlijdt. Hij laat een appartement aan de Costa Blanca achter aan zijn twee kinderen (beiden Nederlands resident). Het huis is €300.000 waard, hypotheekvrij.
- In Spanje zijn de kinderen erfbelasting/plichtig; in Valencia geldt inmiddels een grote vrijstelling van €100.000 per kind. Er blijft dus maar €100.000 belast.
- In Nederland moeten beide kinderen hun wereldwijde verkrijging opgeven. Over de waarde van €150.000 per kind brengen zij de Spaanse ISD in mindering op de Nederlandse erfbelasting. Als ze in Spanje méér hebben betaald dan in Nederland verschuldigd zou zijn, krijgen ze het verschil niet terug.

Voorbeeld 2: Schenking van een Spaanse vakantiewoning aan kind

José, Belg en eigenaar van een villa in Málaga, schenkt zijn huis ter waarde van €600.000 aan zijn dochter (wonend in België).
- De schenking is zowel in Spanje (ISD Málaga) als in België (onder bepaalde voorwaarden) belast.
- In Andalusië geldt een verhoogde vrijstelling afhankelijk van het vermogen van de verkrijger.
- Zonder planning is ca. €24.000 schenkbelasting verschuldigd in Spanje, maar kan aanzienlijk lager uitvallen met de juiste procedure.

Voorbeeld 3: Kind woont in Spanje, ouder overlijdt in Nederland

Saskia, wonende in Madrid, erft geld van haar in Nederland woonachtige moeder.
- Saskia moet ISD in Spanje betalen over haar deel van de erfenis, ondanks het feit dat het een Nederlandse bankrekening betreft (wereldwijde ontvangstplicht door Spaanse residentie). - In Nederland heft de Belastingdienst erfbelasting, met verrekening van de belastingen betaald in Spanje.

Voorbeeld 4: Erven buiten familie (vriend/kennis of verre neef/nicht)

Een oudere Nederlander laat zijn huis na aan een Spaanse vriend in Catalonië.
- De vriend wordt in tariefgroep IV ingedeeld en kan daardoor het nationale tarief (34% en een zeer lage vrijstelling) verwachten. Dit leidt tot hoge erfbelasting.

9. Veelgemaakte Fouten en Hoe Deze te Voorkomen

Het Spaans erf- en schenkbelastingrecht is notoir complex en er worden regelmatig dure fouten gemaakt. We noemen de meest voorkomende:

Onjuiste aangifte (niet of te laat indienen): De deadline is hard: zes maanden voor erfbelasting (schenkbelasting: 30 dagen), met een beperkte mogelijkheid tot uitstel. Na overschrijding volgen boetes en rente.
Geen NIE-nummer aanvragen voor erfgenamen: Zonder Spaans fiscaal nummer kan de erfenis niet afgehandeld worden (registratie bij Kadaster/banken onmogelijk).
Vergeten van regionale tarieven/toepasselijkheid: Veel Nederlanders betalen te veel erfbelasting door niet de meest gunstige regionale regeling toe te passen.
Double dipping: In sommige situaties wordt ongeoorloofd geprobeerd dubbele vrijstellingen toe te passen, bijvoorbeeld door een schenking in Nederland én Spanje te laten plaatsvinden.
Geen rekening houden met (waarschijnlijk) dubbele belastingdruk: Door verkeerde volgorde of onjuiste interpretatie kan per saldo tot 40-50% belasting verschuldigd raken.
Geen fiscale planning: Door een gebrekkige estate planning, bijvoorbeeld zonder testament, verergeren de problemen zich na overlijden.
Het niet benutten van de woningvrijstelling of bedrijfsfaciliteiten: Zeker in familiale gevallen laten erfgenamen veel geld liggen door onwetendheid.

Conclusie: Laat de situatie vooraf juridisch/fiscaal beoordelen, zeker als u in meerdere landen woont of vermogen heeft!

10. Advies voor Optimale Structurering

Met goede voorbereiding en planning kan onnodige of dubbele belasting vaak (deels) worden voorkomen. We geven een aantal belangrijke adviezen:

Testament in Spanje opstellen

Leg uw wensen bij voorkeur via een Spanjaards testament ('testamento') vast. Zo voorkomt u onduidelijkheid bij verdeling van Spaans vermogen na overlijden.

Overweeg fiscale residentie

Wie vaak in Spanje verblijft, kan mogelijk als fiscale resident (meer dan 183 dagen per jaar in Spanje) worden aangemerkt. Dit heeft grote gevolgen: u bent dan wereldwijd ISD-plichtig in Spanje. Laat tijdig beoordelen in welk land u fiscaal resident bent en pas uw planning aan.

Maak gebruik van slimme schenkingen

Overweeg om geleidelijk vermogen over te dragen (binnen de vrijstellingen), eventueel door periodieke schenkingen aan kinderen.
Overweeg schenken via schijfjes om progressie van tarieven te vermijden, maar let op de fiscale regels in Nederland én Spanje.

Gebruik regionale regelgeving

Verhuis - indien flexibel - naar een regio met gunstige ISD-regels, bijvoorbeeld Madrid of Andalusië.
Kies een rekening/vermogen in een regio met hoge vrijstelling als dit mogelijk is.

Optimaliseer gebruik van de woningvrijstelling

Laat de hoofdbewoning (indien van toepassing) voldoen aan de voorwaarden voor de 95% vrijstelling.
Zorg dat erfgenamen zich inschrijven op het adres van de woning.

Let op bij buitenlandse bankrekeningen/schenkingen

Kijk goed welke belastingplichtige waar aangifte moet doen om dubbele belasting te vermijden of regeling te benutten.
Verwerk buitenlandse activa tijdig en correct in de aangifte van beide landen.

Werk samen met lokale experts

Kies voor een Nederlandstalige Spaanse fiscalist of gestor die bekend is met internationale kwesties. De combinatie van Spaans en Nederlands recht is specialistenwerk.

11. Conclusie

De Spaanse erfbelasting en schenkbelasting zijn uitgesproken complex, mede door het samenvallen van nationale, regionale en internationale regels. De tarieven en vrijstellingen verschillen sterk per regio en per verwantschap, en het niet correct opvolgen van de administratieve stappen leidt tot hoge boetes, dubbele belasting of misgelopen vrijstellingen. Daarnaast maken de verschillen tussen Nederland en Spanje het noodzakelijk om tijdig én goed geïnformeerd te zijn.

Of u nu vermogend bent en in Spanje (deels) woont, een tweede huis bezit of een schenking wilt plannen: laat altijd uw situatie doorlichten door een specialist. Slimme estate planning, kennis van de regionale regelgeving en goede afspraken in testament of schenkingsakte kunnen zeer veel belasting besparen en zorgen voor rust binnen de familie. Vergeet niet: de juiste structuur én voorbereiding zijn essentieel om uw vermogen efficiënt en fiscaal vriendelijk over te dragen aan volgende generaties.

Wilt u sparren met een specialist over uw persoonlijke situatie of heeft u behoefte aan een maatwerkoplossing rond erfbelasting en schenkbelasting in Spanje? Neem dan contact op met een belastingadviseur voor een vrijblijvend gesprek.

Nuttige Links en Verder Lezen

Dit artikel is geschreven op basis van regelgeving per juni 2024 en geeft geen persoonlijk advies. Raadpleeg altijd een gespecialiseerd fiscalist voor uw persoonlijke situatie.

Juridisch & Notarieel,

Deel dit bericht